Jak obliczyć BMI?

Obliczenie prawidłowej masy ciała nie jest skomplikowanym procesem, obecnie istnieje wiele kalkulatorów online, które ułatwiają nam to zadanie. Niemniej jednak istotne jest, czy umiemy odpowiednio odczytać uzyskane dane i czy korzystamy z właściwego narzędzia. Podpowiemy Ci jak obliczyć BMI oraz przedstawimy, jak prawidłowo powinno się kształtować i o czym może świadczyć zbyt wysoki lub niski wynik. Przyjrzymy się również czy wskaźnik ten jest miarodajny w każdym przypadku.

Czym jest BMI?

Na początek warto zapoznać się z tym samym określeniem. BMI (ang. Body Mass Index) nazywany jest także wskaźnikiem Quetelet, drugie określenie pochodzi od twórcy – Adolf Queteleta, belgijskiego statystyka, który opracował indeks masy ciała w 1832 roku. W najogólniejszym rozumieniu wskaźnik BMI wykorzystywany jest w celu wskazania czy waga danej osoby jest prawidłowa, pozwala on na obliczenie zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie, na podstawie proporcji masy ciała i wzrostu. Co więcej, dzięki temu indeksowi można szybko zweryfikować czy nasz styl życia i dieta są prawidłowe, gdyż duże nieprawidłowości mogą świadczyć o tym, że powinniśmy zastanowić się nad skorzystaniem z pomocy dietetyka lub lekarza.

Wzór na BMI

Istnieje wiele kalkulatorów, do których samodzielnie można wprowadzić 3 kluczowe dane – wagę, wzrost oraz płeć. W wykonaniu tego pomiaru nie jest wymagana znajomość badań lekarskich, wystarczą jedynie odpowiednie pomiary, które bezproblemowo i łatwo można wykonać w domu, wystarczy do tego waga i odpowiedni centymetr. Po wprowadzenie danych otrzymujemy wynik (liczbę), którą należy sprawdzić w odpowiednim zakresie wartości. Tradycyjny wzór na obliczenie masy ciała prezentują się następująco:

BMI = masa ciała (kg): wzrost (m)2

Prawidłowe zważenie oraz zmierzenie pozwalają na wyliczenie wskaźnika, zarówno “na kartce”, jak i za pomocą kalkulatora online. Przykładowo osoba ważąca 55 kg o wzroście 160 cm powinna podzielić 55 przez 1,6 do kwadratu, czyli 2,56. Uzyskamy działanie 55: 2,56 = 21,48, z którego wynika, że wskaźnik BMI takiej osoby wynosi 21,48.

Należy pamiętać, że wzór ten nie zawsze jest miarodajny (wskaźnik nie sprawdzi się w przypadku dzieci). Obecnie w wielu kalkulatorach online uwzględniana jest również płeć, dlatego też, aby otrzymać bardziej wiarygodny wynik warto skorzystać z tego rozwiązania. Informacja dotycząca płci jest istotna ze względu na przyczyny biologiczne – prawidłowa zawartość tłuszczu w przypadku kobiet jest wyższa niżeli u mężczyzn.

Zakresy wartości BMI

Zbyt wysoki lub zbyt niski wskaźnik może być powodem różnych chorób m.in. otyłości, nadwagi czy też niedowagi. Obliczając BMI należy sprawdzić wynik w poniższej tabeli:

• mniej niż 16 – wygłodzenie,
• od 16 do 16,99 – wychudzenie,
• od 17 do 18,49 – niedowaga,
• od 18,5 do 24,99 – wartość prawidłowa,
• od 25 do 25,99 – nadwaga,
• od 30 do 34,99 – otyłość i stopnia,
• od 35 do 39,99 – otyłość II stopnia,
• powyżej 40 – skrajna otyłość.

Wartość prawidłowa zawarta jest w przedziale od 18,5 do 24,99, przy czym prowadzone są badania, które sugerują, iż nieznacznie wyższy wynik nie wpływa negatywnie na zdrowie. Niemniej jednak w przypadku uzyskania wyniku innego niż prawidłowy w celu uzyskania dokładniejszych informacji należy zasięgnąć porady lekarskiej.

Nieprawidłowe BMI a profilaktyka

Niewielkie odchylenie od normy BMI nie muszą być niepokojącym sygnałem, niemniej jednak wartość powyżej 30 powinny skłonić do konsultacji z lekarzem lub dietetykiem. Zwiększona masa tłuszczowa może powodować takie choroby jak:

artretyzm
bezdech senny,
cukrzycę,
chorobę niedokrwienną serca,
choroby wątroby,
miażdżyce,
raka jelita.

Wczesne zdiagnozowanie tego typu chorób pozwala na szybsze wdrożenie indywidualnego leczenia. Oczywiście również nie należy bagatelizować zbyt niskiego wskaźnika BMI (poniżej 17). Możliwymi przyczynami niedowagi są:

choroby nowotworowe,
choroby pasożytnicze lub zakaźne
problemy endokrynologiczne,
zaburzenia wchłaniania.
choroby nowotworowe.

Sytuacją kwalifikowaną jako krytyczne wygłodzenie jest wynik poniżej 16.

Pomoc przy obliczaniu BMI – wskaźnik WHR

Kalkulator BMI może pomóc w obliczeniu prawidłowej masy ciała, niemniej jednak powyżej wymienione sytuacje i elementy udowodniły, że metoda te nie jest bez zarzutów. Ogólna ocena może być wsparta przez dodatkowe wskaźniki, które możemy wykonać samodzielnie w domu lub udać się do lekarza, ponieważ w przypadku tych badań (w przeciwieństwie do BMI) najczęściej wykorzystywane są dobrane do nich metody oraz urządzenia.

Parametrem, który zaprezentuje nam dużo informacji o naszym stanie zdrowia jest wskaźnik WHR (ang. Waist-Hip Ratio). Oblicza on proporcję obwodu talii względem obwodu bioder. Otyłość u kobiet i mężczyzn zwyczaj występuje w innych partiach ciała, co związane jest również z narażeniem odmiennych narządów na choroby. W przypadku kobiet tłuszcz najczęściej gromadzi się w obrębie ud i pośladków (otyłość pośladkowo-udowa) w przypadku mężczyzn najczęściej są to okolice narządów wewnętrznych (otyłość brzuszna). Wynika z tego, że kobiety o znacznie podwyższonym BMI mogą być mniej narażone na choroby związane z narządami wewnętrznymi niż mężczyźni.

Kolejnym parametrem, który może pomóc w określeniu prawidłowej masy ciała lub pozwolić na szybsze uzyskanie wymarzonej sylwetki jest wskaźnik CPM (całkowita przemiana materii), dzięki niemu można określić dziennie zapotrzebowanie organizmu na kcal z uwzględnieniem stylu życia.

Oczywiście istnieje wiele kalkulatorów, za pomocą których można obliczyć te parametry (WHR, CPM czy też inne) niemniej, każda osoba powinna być traktowana indywidualnie. W przypadku obliczanie tego i innych wskaźników nie należy sugerować się ogólnie przyjętymi normami, a w celu uzyskania wiarygodnych wyników należy udać się do specjalisty.

Czy BMI jest wiarygodnym wskaźnikiem?

I tak i nie, na pewno możemy za jego pomocą w łatwy sposób sprawdzić podstawowe informacje o naszym ciele. Niemniej jednak należy pamiętać, że wskaźnik BMI służy ocenie ryzyka i jest to metoda statystyczna. W celu uzyskania wiarygodnych informacji należy przeprowadzić szereg badań, które pozwolą na uzyskanie szczegółowych danych o naszym zdrowiu. Niemniej jednak za sprawą kalkulatora BMI możemy w każdej chwili sprawdzić, czy mamy prawidłową masę ciała i odpowiednio wcześnie zareagować, jeśli zauważymy nieprawidłowości czy też zbyt szybkie zmiany.

Wpływ wieku a prawidłowa masa ciała

Wraz z wiekiem ciało zaczyna się zmieniać, w przypadku osób starszych maleje cięższa masa mięśniowa oraz masa kości, a zwiększa się ilość tkanki tłuszczowej. W związku z tym obliczone BMI osoby starszej może prezentować teoretycznie prawidłowy wynik (lepszy niż w rzeczywistości), niemniej będzie to źle interpretowane ze względu na zachodzące procesy starzenia. Co więcej, wskaźnik nie uwzględnia tego, że m.in. wraz z wiekiem maleje gęstość kości. Osoby starsze mogę cierpieć na osteoporozę, która znacząco zaniża masę ciała.

Obliczeni BMI u dzieci – czy się sprawdza?

Kalkulatory przeznaczone są jedynie do obliczania prawidłowej masy ciała dorosłych osób (powyżej 18 roku życia). W przypadku dzieci lub młodzieży, aby sprawdzić, czy ich rozwój jest odpowiedni stosuje się siatki centylowe. W teorii obliczenia wartości wskaźnika są podobnie, aczkolwiek w przypadku dzieci bądź nastolatków pod uwagę brane są również inne kryteria.

Dziewczynki w okresie dojrzewania mają zazwyczaj więcej tkanki tłuszczowej niż chłopcy – wiąże się to również z szybszym rozwojem. Między innymi dlatego kwestia obliczania wskaźnika BMI u dzieci i młodzieży wygląda nieco inaczej, ponieważ w tradycyjnym (opracowanym przez Adolfa Queteleta) wzorze nie uwzględnia się wieku i płci. Same obliczenia wyglądają tak samo, ale w tym wypadku uzyskany wynika nanoszony jest na siatkę centylową. Działanie to pozwala na porównanie otrzymanej wartości z innymi osobami danej płci w tym samym wieku.

Normy wskaźnika BMI u dzieci oraz młodzieży prezentują się następująco:

mniej niż 5 percentyli – niedowaga,
od 5 do 20 percentyli – szczupłość,
od 25 do 85 percentyli – waga prawidłowa,
od 85 do 95 percentyli – nadwaga,
powyżej 95 percentyli – otyłość.

Należy mieć na uwadze, że uzyskany wynik najczęściej służy statystykom. Ocena zdrowia nastolatków i dzieci w kontekście masy ciała powinna uwzględniać również inne parametry oraz ciągłe zmiany zachodzące w “rosnącym ciele”.

Masa mięśniowa i kostna wpływ na wartość BMI

Osoby trenujące sport często mogą zastanawiać się czy zakresy wartości prawidłowego BMI mają sens w ich przypadku. Mięśnie są gęste i znacznie cięższe niż tłuszcz. Powoduje to, że dwie osoby o tej samej wadze i wzroście, ale prowadzące różny tryb życia mogą wyglądać zupełnie inaczej. Związane jest to z proporcją masy mięśni do tłuszczu. Wskaźnik BMI nie uwzględnia tych kwestii w obliczeniach, skutkuje to tym, że osoby regularnie lub profesjonalnie uprawiające sport są często klasyfikowane jako osoby z nadwagą bądź otyłością, co teoretycznie przekłada się na zwiększone ryzyko różnych chorób. W rzeczywistości osoby uprawiające sport o BMI świadczącym o otyłości nie są narażone na schorzenia przypisane tej wadze, ponieważ nie wynika ona z nadmiaru tkanki tłuszczowej.

Kolejnym elementem wpływającym na wagę jest masa kostna (stopień mineralizacji oraz gęstości). Można wyróżnić zarówno osoby o drobnej budowie ciała, jak i tzw. grubokościstości, w tym przypadku również ludzie o tym samym wzroście i wadze mogą wyglądać zupełnie inaczej.