Rak prostaty – nowoczesne metody leczenia

Rak prostaty – nowoczesne metody leczenia

Rak Prostaty występuje w Polsce u około 13 na 100 tys. mężczyzn. Chorobę rozpoznaje się zwykle u mężczyzn po 60 roku życia. Ryzyko zachorowania na raka stercza jest większe u mężczyzn, których ojciec lub brat chorowali lub chorują na ten nowotwór.

Zasadniczo dzielimy stopień zaawansowania raka stercza na chorobę ograniczoną do narządu, gdy komórki raka znajdują się tylko w gruczole krokowym oraz chorobę uogólnioną, gdy nastąpił rozsiew (przerzuty) komórek nowotworowych poza stercz (najczęściej do węzłów chłonnych i kości).

Objawy raka stercza są niecharakterystyczne. Na ogół są nimi zaburzenia w oddawaniu moczu (np. wąski strumień moczu, trudności z rozpoczęciem oddawania moczu, krwiomocz). Wczesnym przejawem raka stercza jest zwiększenie stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA).

Nowotwór można rozpoznać za pomocą kilku podstawowych badań. Jedno z najważniejszych polega na ocenie stanu stercza palcem przez odbytnicę (łac. per rectum). Jednak podstawę rozpoznania raka stanowi biopsja, czyli pobranie wycinków z gruczołu krokowego, zwykle pod kontrolą ultrasonografii przez odbytniczej.

Biopsje stercza wykonuje się, jeśli wynik badania gruczołu krokowego palcem przez odbytnicę nasuwa podejrzenie raka i (lub) jeśli stężenie PSA w surowicy jest zwiększone.

Stopień zaawansowania raka ocenia się na podstawie badań obrazowych, np. ultrasonografii przez odbytniczej gruczołu krokowego, rezonansu magnetycznego, ultrasonografii jamy brzusznej, scyntygrafii kości, zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej.

Stopień zaawansowania raka jest podstawowym czynnikiem, od którego zależy wybór metody leczenia. Wybór odpowiedniej metody zależy od wielu czynników, m. in. od stopnia zaawansowania i złośliwości nowotworu.

Zależy też od wieku i ogólnego stanu chorego. Niektóre z metod, zwane metodami radykalnymi, pozwalają na usunięcie lub zupełne zniszczenie guza, inne służą zahamowaniu wzrostu nowotworu. Zasadniczą metodą umożliwiającą spowolnienie rozwoju raka stercza jest leczenie hormonalne.

Jego celem jest ograniczenie wpływu hormonów męskich (głównie testosteronu) na gruczoł krokowy. Do metod radykalnych należą leczenie operacyjne oraz napromienianie (radioterapia).

Metody leczenia.

• Operacyjne (prostatektomia radykalna) polega na całkowitym wycięciu gruczołu krokowego wraz z pęcherzykami nasiennymi i węzłami chłonnymi miednicy oraz na ponownym połączeniu pęcherza moczowego z cewka moczową. Operację wykonuje się najczęściej przez cięcie powyżej spojenia łonowego lub na kroczu albo na drodze laparoskopowej.
• Radioterapia radykalna występuje w dwóch formach. Jedna z nich polega na napromienianiu stercza i jego najbliższej okolicy od zewnątrz, druga – zwana brachyterapią – na wprowadzeniu izotopu radioaktywnego do wnętrza gruczołu krokowego. Napromienianie od zewnątrz stosuje się jako samodzielną metodę leczenia radykalnego lub jako uzupełnienie leczenia operacyjnego.

Leczenie hormonalne opiera się na wpływie hormonów płciowych męskich (androgenów) na rozwój gruczołu krokowego i raka tego narządu. Zasadniczym hormonem męskim jest testosteron produkowany przez jądra. Istotę hormonoterapii raka stercza stanowi wyeliminowanie wpływu androgenów na nowotwór.

Efekt ten można uzyskać dzięki operacyjnemu usunięciu jąder (kastracji) lub dzięki stosowaniu leków, które blokują dostęp androgenów do komórek nowotworu albo hamują produkcję androgenów przez jądra.

Gdy stwierdza się przerzuty nowotworowe do węzłów chłonnych lub do innych narządów (najczęściej zmiany występują w kościach) można zastosować chemioterapię. Gdy występują przerzuty do kości, a w szczególności, gdy są one bolesne, można zastosować radioizotopy (stront, samar) podawane dożylnie oraz leki z grupy bifosfonianów.

Stosowanie właściwej diety może zmniejszyć ryzyko rozwoju raka gruczołu krokowego oraz nawrotu choroby, a także spowolnić jej postęp. Spożywanie zwiększonej ilości warzyw i owoców bogatych w tzw. przeciwutleniacze oraz ryb zawierających kwasy tłuszczowe omega 3 ma duży wpływ na poprawę zdrowia w chorobach przewlekłych.

Chorzy powinni wprowadzić do swojej codziennej diety produkty sojowe oraz zawierające likopen (pomidory i ich przetwory, arbuz, grejpfrut różowy, papaja), selen (ryby, czosnek, orzechy), witaminę E (przetwory pomidorowe, orzechy, szpinak) i D (promienie słoneczne – nie ma jej w produktach roślinnych), ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych, a także zwiększyć aktywność fizyczną.

Dzięki temu naturalna dieta może być czynnikiem, który sprzyja leczeniu. Zmiany w sposobie odżywiania stwarzają nadzieję na skuteczne zapobieganie rakowi stercza i pomoc w procesie leczenia choroby. Odpowiednia dieta i styl życia nie mogą jednak zastąpić właściwego leczenia farmakologicznego, chirurgicznego i/lub radioterapeutycznego raka stercza.

Do czego służy prostata?

Prostata wraz z pęcherzykami nasiennymi i gruczołami opuszkowo-cewkowymi bierze udział w produkcji nasienia. Wydzielina gruczołu krokowego jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania i żywotności plemników. Jednocześnie prostata bierze udział w zamykaniu i otwieraniu cewki moczowej.

Kiedy pojawiają się choroby prostaty?

Najwcześniej, bo już u młodych mężczyzn, może pojawić się zapalenie prostaty. Wraz ze starzeniem się organizmu, po 45 roku życia wielu mężczyzn zaczyna cierpieć na łagodny rozrost prostaty (ang. benign prostatic hyperplasia-BPH).

Jest to najczęstsze schorzenie stercza -BPH daje objawy aż u 50% mężczyzn po 50 roku życia; odsetek ten wzrasta do 90% mężczyzn po 80 roku życia. W Polsce na BPH choruje blisko 2 mln mężczyzn. Najgroźniejszym schorzeniem prostaty jest rak stercza.

W Polsce jest on trzecią (po raku płuc i żołądka) przyczyną zgonów z powodu nowotworów u mężczyzn. Rak prostaty pojawia się w tym samym czasie, co łagodny rozrost prostaty (po 45 roku życia), niemniej są to zupełnie różne choroby.

Kluczowym czynnikiem w leczeniu nowotworu stercza jest wykrycie choroby w jej wczesnym, bezobjawowym stadium. Nieodzowna jest tu świadomość wszystkich mężczyzn po 45 roku życia i regularne poddawanie się badaniom kontrolnym, które pomagają we wczesnej fazie wykryć zarówno łagodny rozrost jak i raka prostaty.

Jakie są najczęstsze objawy łagodnego rozrostu prostaty?

Choroba powoduje wiele uciażliwych objawów zwiazanych z oddawaniem moczu:

1. a) objawy podrażnienia pęcherza

• częste oddawanie moczu
• oddawanie moczu w nocy
• gwałtowne parcia na mocz
• ból podczas oddawania moczu

1. b) objawy przeszkody podpęcherzowej (uciśnięcie cewki moczowej)

• wyczekiwanie na oddanie moczu
• wydłużenie czasu oddawania moczu
• wykapywanie moczu z cewki po oddaniu moczu
• zwężenie strumienia moczu
• przerywany strumień moczu
• zatrzymanie moczu

1. c) pozostałe objawy, m.in.:

• bóle w okolicy krocza, podbrzusza i jąder
• bóle brzucha i okolicy lędźwiowej
• domieszka krwi w moczu (krwiomocz), osłabienie libido i zaburzenia erekcji.

Jak się rozpoznaje łagodny rozrost gruczołu krokowego?

Rozpoznanie BPH polega na:

• rozmowie z pacjentem na temat występujących objawów (z uwzględnieniem punktowej oceny objawów wg skali IPSS)
• badaniu palpacyjnym przezodbytnicznym (tzw. badanie per rectum)
• badaniu USG
• uroflowmetrii (badaniu strumienia moczu)
• badaniu poziomu PSA (swoistego antygenu sterczowego) w celu wykluczenia raka stercza- w przypadku podwyższonego poziomu PSA wykonuje się przezodbytniczą biopsję prostaty
• badaniu moczu, które wykonuje się w celu rozpoznania zakażenia układu moczowego, zapalenia stercza lub krwiomoczu
• badaniu poziomu kreatyniny w celu oceny czynności nerek.

Jak się leczy łagodny rozrost gruczołu krokowego?

Do tej pory nie znaleziono sposobu na całkowite zahamowanie rozrostu prostaty. Stosowane leki spowalniają rozrost gruczołu i przyczyniają się do ustąpienia dolegliwości. W przypadku zatrzymania moczu lub nasilenia dolegliwości, pomimo regularnego stosowania leków, należy rozważyć zabieg chirurgiczny.

W farmakoterapii BPH stosuje się różne grupy leków, o różnej skuteczności. Najstarszą grupą leków są leki pochodzenia roślinnego, których skuteczność budzi wątpliwości a mechanizm działania nie został dotychczas poznany. Obecnie większość urologów zaleca stosowanie leków z grupy blokerów receptora alfa, tzw. alfablokerów lub fina sterydu, albo obu tych leków jednocześnie.